Nedostatak gvožđa i njegovi uticaji na zdravlje
Nedostatak gvožđa predstavlja ozbiljan problem jer gvožđe ima ključnu ulogu u proizvodnji hemoglobina, proteina koji prenosi kiseonik kroz tijelo. Kada tijelo ne dobija dovoljno gvožđa, smanjuje se nivo hemoglobina, što rezultira slabijim transportom kiseonika do svih ćelija, tkiva i organa. To može uzrokovati simptome poput umora, osjećaja slabosti, bledila, hladnih ekstremiteta i slabije otpornosti organizma. Zbog toga je nedostatak gvožđa posebno opasan, jer utiče na imunološki sistem, smanjujući sposobnost tijela da se bori protiv infekcija. Imunološke ćelije ne mogu efikasno funkcionisati bez dovoljno kiseonika, što uzrokuje sklonost ka češćim infekcijama i sporiji oporavak.
Simptomi i načini prepoznavanja nedostatka gvožđa
Simptomi nedostatka gvožđa variraju u zavisnosti od težine manjka. Pored umora i slabosti, drugi uobičajeni simptomi uključuju bol u grudima, ubrzan rad srca, glavobolju, vrtoglavicu i kratkoću daha. Koža može postati blijeda, a osobe često osjećaju hladnoću u rukama i stopalima zbog slabijeg protoka kiseonika. Neki ljudi razvijaju i neobičnu žudnju za konzumiranjem nehranjivih materijala poput leda, zemlje ili papira, stanje poznato kao pika. Ovaj simptom može biti znak da tijelo pokušava da nadoknadi manjak minerala na neuobičajen način. Laboratorijski testovi za mjerenje nivoa hemoglobina, feritina i ukupnog gvožđa u krvi mogu precizno utvrditi da li osoba ima nedostatak gvožđa.
Važnost prehrane u prevenciji nedostatka gvožđa
Pravilna prehrana može biti ključ u prevenciji i liječenju nedostatka gvožđa. Hrana bogata hem-gvožđem, koje se lakše apsorbuje, uključuje crveno meso, ribu i piletinu, dok biljna hrana poput spanaća, pasulja, leblebija i integralnih žitarica sadrži nehem-gvožđe, koje se slabije apsorbuje. Vitamin C može značajno poboljšati apsorpciju nehem-gvožđa, pa je korisno kombinovati izvore gvožđa sa hranom bogatom vitaminom C, kao što su citrusi, jagode, brokoli i paprika. Osobe koje izbjegavaju meso ili su na vegetarijanskoj ishrani trebaju dodatno obratiti pažnju na unos gvožđa, jer biljni izvori zahtijevaju veće količine za postizanje optimalnog unosa.
Nedostatak gvožđa i anemija
Kada tijelo ne dobija dovoljno gvožđa, dolazi do razvoja anemije, što znači da se smanjuje broj crvenih krvnih zrnaca i nivo hemoglobina. Anemija se često javlja kod ljudi koji gube krv (usljed menstrualnih ciklusa ili unutrašnjeg krvarenja), ali i kod onih koji ne unose dovoljno gvožđa putem ishrane. Prema istraživanjima, između 30% i 75% pacijenata s kolorektalnim karcinomom pati od anemije, a stručnjaci poput dr. Vakasa Taija, onkologa iz Bruklina, naglašavaju da bi anemične osobe trebale razmotriti kolonoskopiju kako bi provjerile mogućnost raka debelog crijeva.
Rizici prekomjernog unosa gvožđa
Višak gvožđa može biti jednako štetan kao i njegov manjak. Kada se u organizmu akumulira previše gvožđa, ono se taloži u jetri, srcu i pankreasu, što može izazvati ozbiljna oštećenja ovih organa. Povišeni nivo gvožđa povezan je s povećanim rizikom od određenih vrsta raka, uključujući rak pluća i debelog crijeva. Tumori koriste dodatno gvožđe za svoj rast i širenje, pa višak gvožđa može povećati rizik kod osoba s predispozicijama za rak. Zbog toga se balans u unosu gvožđa postiže kroz prilagođenu ishranu, a suplementi se preporučuju samo uz savjet ljekara.
Preporučeni unos i uloga suplemenata gvožđa
Optimalan unos gvožđa zavisi od starosne dobi, pola i zdravstvenog stanja. Na primjer, žene u reproduktivnom periodu trebaju više gvožđa zbog menstrualnog ciklusa, dok trudnice imaju povišene potrebe za gvožđem zbog rasta fetusa i povećanja volumena krvi. Preporučeni unos gvožđa je oko 18 mg dnevno za odrasle žene, dok je za muškarce to oko 8 mg dnevno. Suplementi gvožđa su često neophodni za osobe sa ozbiljnim deficitom, ali je važno pratiti sadržaj elementarnog gvožđa u preparatu i koristiti suplemente isključivo prema preporuci ljekara kako bi se spriječili nuspojave poput zatvora, mučnine i rizika od toksičnosti.
BONUS: Izuzetne osobine meda i njegova dugotrajnost
Med je jedinstvena namirnica koja se ne kvari i može trajati hiljadama godina. Arheolozi su otkrili ćupove meda stare više od 3.000 godina u egipatskim grobnicama, i on je bio jestiv i netaknut. Tajna meda leži u njegovoj izuzetno niskoj vlažnosti, što sprečava razvoj bakterija i plesni, kao i u njegovoj prirodnoj kiselosti (pH između 3 i 4.5). Ove karakteristike stvaraju okruženje u kojem mikroorganizmi ne mogu opstati.
Osim toga, med sadrži enzim glukoza oksidazu, koji proizvodi male količine vodonik-peroksida kada se med kombinuje s vlagom, što dodatno sprečava kvarenje. Zbog ovih osobina, med je bio izuzetno cijenjen u drevnim civilizacijama, ne samo kao hrana, već i kao lijek i sredstvo za očuvanje mrtvih tijela u procesu mumifikacije. Danas se osobine meda proučavaju u nauci, jer on nudi prirodni model za konzervaciju hrane bez upotrebe sintetičkih konzervanasa.
